زهره کهندل/
پگاه ارضی، کارگردان جوان کشورمان که سال‌ها در خارج از کشور زندگی کرده بود، برای ساخت فیلم نخستش به ایران آمد و توانست این فیلم را که ملودرامی اجتماعی بود، با بازیگران مطرحی همچون شهاب حسینی و نازنین فراهانی بسازد. داستان فیلم درباره سعید، مرد 44 ساله‌ای است که همسرش را سال‌ها پیش در یک سانحه از دست داده و با دختر 12 ساله‌اش نبات زندگی آرام و شیرینی را در تهران سپری می‌کند، اما با ورود ناگهانی زنی به زندگی نبات، سرنوشت همه آن‌ها دستخوش تغییراتی می‌شود.
ارضی فیلم‌نامه را توسط یکی از دوستانش در زمان ساخت سریال شهرزاد به دست شهاب حسینی می‌رساند و این بازیگر پس از خواندن آن، بازی در این فیلم را قبول می‌کند.
فیلم «نبات» در فهرست اکران‌های رمضانی امسال قرار گرفت و با وجود اینکه یک بازیگر چهره داشت اما در گیشه کمتر از 60 میلیون تومان فروخت که فروش خوبی برای یک فیلم به شمار نمی‌رود. با پگاه ارضی، کارگردان فیلم «نبات» که از شرایط اکران فیلمش ناراضی است، درباره اکران فیلم‌های اجتماعی و مسائل دیگر سینمای ایران گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید:
فیلم نبات با اینکه جزو فیلم‌های خوب و قابل توجه بود اما در گیشه چندان موفق نبود، دلیلش را به‌خاطر زمان اکران فیلم می‌دانید؟
متأسفانه زمان اکران فیلم، زمان خوبی نبود. ماه مبارک رمضان ماه خوبی برای اکران فیلم‌ها نیست چون مردم در حال عبادت و روزه‌داری هستند، به همین دلیل سینما رفتن در طول روز سخت است. اکران فیلم ما در این ماه بود که بسیار ناگهانی هم اتفاق افتاد و سبب شد تبلیغات ما دیر آغاز شود. ضمن اینکه فیلم ما در بسیاری از شهرستان‌ها اکران نداشت. از سوی دیگر در ماه رمضان تا پیش از اذان، بلیت‌ها نیم بهاست و پس از اذان هم سانس‌های بسیار کمی به ما دادند. با وجود این اگر فروش هفتگی فیلم را ببینید، فروش نسبتاً خوبی داشت تا اینکه ناگهان تعداد سالن‌ها کم شد که در فروش هم بی‌تأثیر نبود. البته این را بگویم که معیار سنجش کیفیت فیلم‌ها، میزان فروش آن‌ها نیست کما اینکه فیلم‌های بدی بودند که خوب فروختند اما فیلم‌های خوبی هم داشتیم که فروش بالایی نداشتند.
چرا به فیلم‌های اجتماعی زمان اکران خوبی نمی‌دهند؟
به‌هرحال فیلم‌های طنز در سینمای ما فروش بالایی دارند کما اینکه فروش بالای فیلم‌های طنز، در همه جای دنیا وجود دارد و مختص ایران نیست. بحث روی فروش داشتن یا نداشتن سینمای کمدی و اجتماعی نیست، بحث بر سر عدالت در اکران است که اگر برقرار شود، ممکن است میزان فروش فیلم‌های کمدی کمی پایین‌تر بیاید اما فروش بیشتر فیلم‌های اجتماعی می‌تواند آن را جبران کند.
وقتی ژانرهای فعال و زیادی در سینمای ایران نداریم، سرمایه‌گذاران به سمت سرمایه‌گذاری روی فیلم‌های طنز می‌روند، به همین دلیل پیدا کردن سرمایه‌گذار برای فیلم‌های اجتماعی بسیار سخت است. وقتی فیلمسازان اجتماعی بویژه فیلم اولی‌ها با سختی و رنج برای فیلمشان سرمایه‌گذاری پیدا می‌کنند، باید از فیلم‌هایشان حمایت شود تا سرمایه‌گذاران در این ژانر سینمایی بمانند. از سوی دیگر شاید مردم مطلع نیستند یا فراموش کرده‌اند که قدرت سینما دست آن‌هاست. مردم تعیین می‌کنند که چه فیلمی را حمایت کنند، مخاطب امروز بسیار باهوش‌تر شده است چون دسترسی به فیلم‌های برتر دنیا برایش راحت شده و سواد سینمایی‌اش بالا رفته است.
با وجود اینکه ژانر اجتماعی بیشترین سهم تولید فیلم را در سینمای ایران دارد اما به دلیل عدم موفقیتشان در گیشه، سهم اندکی در صنعت سینما دارند، ضمن اینکه تصوری هم درباره فیلمسازی اجتماعی وجود دارد؛ اینکه ساخت این فیلم‌ها ارزان تمام می‌شود، آیا هزینه تولید پایین در فروش ناموفق آن می‌تواند اثرگذار باشد؟
ما فیلم‌های اجتماعی پرهزینه هم داریم. وقتی فیلمی تبلیغات عظیمی دارد یعنی بودجه ساختش کم نبوده و به میزان بودجه‌اش باید تبلیغات کند. فیلمی که 6 ماه تبلیغ می‌کند قطعاً با بودجه 700 میلیون یا یک میلیارد تومان ساخته نشده است، به‌هرحال فیلم‌های اجتماعی پرهزینه هم داریم که پرفروش بوده‌اند و مردم از آن‌ها استقبال کرده‌اند ولی بیشتر فیلم‌های اجتماعی، فیلم‌های کم هزینه آپارتمانی هستند، ضمن اینکه نویسنده و کارگردان تلاش می‌کنند لوکیشن و بازیگر را محدود کنند، چون می‌دانند که گیر می‌افتند و پیدا کردن سرمایه‌گذار برای فیلم‌های پرهزینه بسیار سخت است. به همین دلیل برای فیلم اول، تمام تلاشت را می‌کنی که با حفظ کیفیت، فیلم را ساده و کم خرج بسازی.
چرا در فیلمسازی اجتماعی، کمتر تولید مشترک بین‌المللی داریم؟
وقتی فیلم مشترک اجتماعی می‌سازید بناست که دو یا چند کشور را در فیلم نشان دهید، بنابراین باید تحقیقات میدانی داشته باشید که هزینه‌بر است، ضمن اینکه باید به فرهنگ آنجا آشنا باشید یا آشنا شوید، چون در فیلم اجتماعی وارد مسائل اجتماعی، خانوادگی، فرهنگی و سنت‌ها می‌شوید. انتخاب کشور هم برای تولید مشترک بسیار اهمیت دارد و باید دلایل قانع‌کننده و محکمی برای فیلمسازی در آن کشور داشته باشید. یکی دیگر از دلایل اقبال کم به تولیدات مشترک در این حوزه، کمبود فیلم‌نامه‌های اجتماعی خوب و آشنا نبودن با فرهنگ و زبان کشور دوم است. ضمن اینکه پشت یک فیلم اجتماعی گاه اندیشه خاصی نهفته است و فیلمساز ایده و موقعیتی را نشان می‌دهد که قابل بحث است و گاه سبب حاشیه‌سازی می‌شود، به همین دلیل کمتر فیلمسازی سراغ تولید مشترک در این حوزه می‌رود.
کار مشترک بین‌المللی از این جهت برای صنعت فیلمسازی ایران مهم است که می‌توانیم سرمایه‌گذار خارجی جذب کنیم و فیلمسازان ایرانی را به دنیا بشناسانیم، ضمن اینکه فیلم در بازار فروش جهانی قرار می‌گیرد.
از مزایای کار مشترک، آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم یکدیگر، تبادل اطلاعات حرفه‌ای سینمایی، سبک کردن فشار ریسک از روی یک سرمایه‌گذار داخلی (با توجه به هزینه‌های تولید مشترک)، دستیابی به بازار کشورهای دیگر و دسترسی به امکانات تولیدی گاه با هزینه‌های کمتر است؛ این می‌تواند یک فرصت خیلی خوب برای هر دو کشور باشد. متأسفانه بسیاری از فیلمسازان خوب ما که در ایران چندان شناخته شده نیستند، برای ساخت آثارشان سرمایه‌گذار خارجی جذب می‌کنند، فیلم را در ایران می‌سازند ولی این فیلم فقط در ایران دیده نمی‌شود. باید شرایطی فراهم شود که در داخل کشور هم دیده شوند وگرنه سرمایه‌گذار خارجی آن‌ها به درد چرخه تولید سینمای ایران نمی‌خورد. باید به فیلمسازان کشورمان توجه و از آن‌ها حمایت کنیم. متأسفانه بسیاری از فیلمسازان جوان، خلاق و خوشفکر کشورمان درنهایت سرنوشتشان به هنر و تجربه ختم می‌شود یا اینکه سر از کشورهای خارجی در می‌آورند. قطعاً وقتی به آن‌ها بها ندهیم، از دستشان خواهیم داد. همه فیلمسازان ایرانی، میراث فرهنگی این کشورند و باید حمایت شوند. کشور ما بالای 80 میلیون جمعیت دارد و نزدیک به 2 میلیون تماشاچی سینما که اگر ژانرهای فیلمسازی و سینما را گسترش دهیم، مردم از سینما استقبال می‌کنند، ضمن اینکه برای این گسترش باید برنامه‌ریزی و پیش‌بینی‌های لازم انجام شود؛ بدون برنامه‌ریزی و تحقیقات گسترده احتمال شکست بالاست. صنعت سینمای جهان به سمت عرصه‌های جدید بویژه در حوزه جلوه‌های ویژه می‌رود و ما عقب می‌مانیم، اگر در جامعه سینمایی ایران همبستگی وجود نداشته باشد خودمان هم خودمان را عقب می‌اندازیم. این را هم بگویم که اگر سرمایه‌گذار خارجی شما تمام هزینه فیلم را بدهد و مالک مادی فیلم بشود، تصمیم‌گیرنده اصلی برای فیلم می‌شود. به نظرم مزایای سرمایه‌گذاری مشترک و یا کاملاً داخلی به نسبت بیشتر است. مهم است که هنرمندان کشورمان را بشناسیم چون تهیه‌کنندگان بسیار خوب و دغدغه‌مندی داریم، کافی است تا همین آدم‌های دغدغه‌مند متحد شوند تا بتوان سینمای ایران را به جلو پیش برد.
با وجود اینکه سال‌ها در خارج از کشور زندگی کردید اما فیلم نخستتان را در ایران ساختید. آیا علاقه‌مند به ساخت فیلم در خارج از کشور هم هستید، چون برخی از کارگردان‌های شناخته شده ما فیلم‌های قابل توجهی در کشورهای دیگر ساختند، اگرچه پس از آن حضورشان در سینمای ایران کمرنگ شد؟
به‌نظرم تا یک کارگردان بومی خوب نشوید، یک کارگردان بین‌المللی خوب هم نمی‌شوید، اما معتقدم که یک فیلمساز می‌تواند هر جایی دلش بخواهد کار کند؛ می‌تواند یک کارگردان ایرانی باشد که یک فیلم کاملاً خارجی بسازد. بیشتر کارگردان‌های شناخته شده ایران در عرصه جهانی، فیلم‌های زیادی در کشورمان ساختند و چهره‌های مطرحی در سینمای ایران بودند، اما شاید می‌خواستند ظرفیت‌های خود را بسنجند که فیلم خارجی ساختند. مرزی برای هنرمندان وجود ندارد چون هنر مرز نمی‌شناسد. ما فیلمسازان مطرح و خوشنامی در سینمای جهان داریم که هم آثار داخلی آن‌ها خوش درخشیده و هم فیلم‌های خارجی‌شان. یک هنرمند با تمام دنیا می‌تواند کار کند، نباید فیلمسازی را به‌خاطر ساختن فیلمی در کشوری دیگر متهم کرد که چرا فیلم خارجی ساختی! باید بستری را برای هنرمندان وطنی فراهم کرد تا بیشترین آورده و خلاقیتشان را برای کشور خودشان داشته باشند، چون فیلمسازان ما در هر کجای جهان فیلم بسازند، باز هم ایرانی و متعلق به این بوم هستند. من هم مثل بسیاری از فیلمسازان به فیلمسازی در کشور خودم علاقه‌مندم و اگر سوژه و قصه خوبی هم در ارتباط با کشور دیگری که از آن شناخت دارم داشته باشم، از دستش نمی‌دهم.
برای اکران بین‌المللی فیلم «نبات» و فروش آن در بازار جهانی هم برنامه‌ای دارید، ضمن اینکه در فیلم شما، شهاب حسینی نقش اول را دارد؛ وجود این بازیگر می‌تواند روی دیده شدن فیلمتان در بازار جهانی مؤثر باشد؟
فیلم «نبات» اکران بین‌المللی خواهد شد، البته قرارداد اکران فیلم در آمریکای شمالی با شرکت فیلم آقای شهاب حسینی است که در آمریکا و کانادا آن را اکران می‌کنند. به‌نظرم بیشترین تماشاچیان ما در اکران کانادا، ایرانی باشند اما فیلم با زیرنویس انگلیسی روی پرده می‌رود. این فیلم بزودی در لبنان با زیرنویس انگلیسی اکران می‌شود. اکنون هم در حال مذاکره با دو کشور اروپایی هستیم، ولی هنوز اکران در این کشورها قطعی نشده است، چند کشور دیگر هم هستند که بزودی اعلام می‌کنیم. خوشحالیم که این فیلم فرصتی برای دیده شدن در عرصه بین‌الملل پیدا می‌کند.
از فیلم بعدی‌تان چه خبر؟
فیلم‌نامه‌ای که در حال نگارش آن هستم، یک ملودرام عاشقانه است، 8 ماه روی آن کار کردم و هنوز هم مشغولم.
نقش‌های فیلم جدیدم از سن آقای حسینی پایین‌تر است اما باید بگویم که کار کردن با شهاب حسینی، نازنین فراهانی و ستایش محمودی برای من بهترین اتفاقی بود که رخ داد و سبب وزین شدن «نبات» شد؛ ضمن اینکه تا فیلم‌نامه‌ام کامل نشده، سراغ انتخاب بازیگر نمی‌روم، چون الآن کار من نه کارگردانی است و نه پیداکردن سرمایه‌گذار؛ فقط و فقط نوشتن فیلم‌نامه است. وقتی فیلم‌نامه خوب باشد، همه اتفاقات درست پیش می‌رود. فیلم‌نامه خوب، شاید در زمان طولانی‌تری نوشته شود ولی نتیجه خوبی را در پی دارد.
یکی از مشکلات سینمای ما این است که برای هر فیلم باید چهره‌های شناخته شده داشته باشیم، چون سرمایه‌گذار به‌دنبال بازگشت سرمایه است. من دوست دارم در کارهایم از چهره‌های شناخته شده در سینما در کنار کسانی که سال‌ها در عرصه بازیگری کار کرده‌اند اما چندان شناخته شده نیستند، استفاده کنم.
نظر شما